Η Ιστορία της Καρδίτσας στα χρόνια της κατοχής - Η Μάχη της Σοδειάς

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΟΔΕΙΑΣ

Οι Γερμανοί από την άνοιξη του 1941 που κατέλαβαν την Ελλάδα έβαλαν στο μάτι την αγροτική παραγωγή της χώρας μας. Την είχαν εξάλλου ανάγκη. Άρπαζαν λοιπόν τα αγροτικά προϊόντα με συνέπεια εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς Έλληνες από πείνα το πρώτο έτος της Κατοχής 1941-1942.
Βρισκόμαστε στο έτος 1943.
Οι Γερμανοί αρχίζουν να δέχονται τις πρώτες σημαντικες τους ήττες απο το Σοβιετικό λαό και χάνουν αρκετά από τα εδάφη που είχαν κατακτήσει στην Ευρώπη. Έχουν λοιπόν έλλειψη τροφίμων και μεγαλώνει έτσι το ενδιαφέρον τους για το ελληνικό στάρι – το σημαντικότερο αγροτικό προϊόν, μιας και από αυτό γίνεται το ψωμί.
Ερχόμαστε τώρα στα μέρη μας το έτος 1943.
Ο κάμπος της Θεσσαλίας έχοντας 5 περίπου εκατομμύρια στρέμματα – με υψηλή μάλιστα απόδοση – τράβηξε την προσοχή τους.
Η Θεσσαλία είναι η κεντρική αποθήκη του αγώνα. Κυρίως από τη Θεσσαλία περιμένουν να τραφούνε οι αντάρτες οι οποίοι αντιστέκονται στους Γερμανούς. Από τη θεσσαλική σοδειά εξαρτάται πάρα πολύ ο αγώνας για λευτεριά. Όλοι επίσης οι χωρικοί γνώριζαν πως από τη σοδειά εξαρτιόταν και η δική τους επιβίωση. Ήξεραν πως ο επόμενος χειμώνας θα ήταν ο πιο δύσκολος από όλους. Το έβλεπαν καθαρά πως από την παραγωγή των χωραφιών τους θα ζούσαν ή θα πέθαιναν από πείνα.
Φθινόπωρο του 1943:
Κινητοποιούνται όλες οι αντάρτικες οργανώσεις με επικεφαλής το ΕΑΜ με σύνθημα : «Ούτε πιθαμή άσπαρτη γη».

Οργανώνουν τους χωρικούς. Με ειδική εξόρμηση γίνεται προμήθεια σπόρων για όσους δεν έχουν να σπείρουν. Φέρνουν σπόρους ακόμη και από τη Μακεδονία. Στους φτωχούς μάλιστα δίνονται δωρεάν. Οι αγρότες δε σπέρνουν μόνο τα δικά τους χωράφια μα και όσων λείπουν από το χωριό για οποιοδήποτε λόγο. Ακόμη και οι κοινόχρηστες, κοινοτικές εκτάσεις σπέρνονται για λογαριασμό των κατοίκων του χωριού. Η καλλιέργεια και η σπορά των χωραφιών γίνεται οργανωμένα.

 Άνοιξη του 1944:

Την άνοιξη του χρόνου αυτού με τις πολλές βροχές, ο κάμπος είναι καταπράσινος, κάνοντας τους αγρότες χαρούμενους. Η σοδειά έδειχνε πως θα είναι μεγάλη.

Οι Γερμανοί άρχισαν να σχεδιάζουν το άρπαγμα της σοδειάς. Από κρατικές υπηρεσίες πήραν στοιχεία για τις αγροτικές εκτάσεις. Πιέζουν τους κοινοτάρχες και τους γεωπόνους να τους δώσουν ονομαστικές καταστάσεις όσων έσπειραν. Φέρνουν μάλιστα γεωπόνους από την Ουκρανία (την οποία έχασαν από τους Σοβιετικούς και μαζί με αυτή τους απέραντους σιτοβολώνες της), για να οργανώσουν το θερισμό και τον αλωνισμό των χωραφιών, ώστε να αρπάξουν τη σοδειά των Ελλήνων αγροτών.

Διατάζουν λοιπόν μετά το θερισμό τον οποίο θα επιβλέπουν οι ίδιοι, το σιτάρι να συγκεντρωθεί σε ορισμένα κεντρικά σημεία για να αλωνιστεί από τις μηχανές οι οποίες θα φρουρούνται από Γερμανούς στρατιώτες. Πρόβλεψαν ακόμη και την περίπτωση που δεν επαρκούν τα σακιά για να μπει μέσα το σιτάρι, να σωριάζεται χύμα στις καρότσες. Και βέβαια προειδοποίησαν πως θα τιμωρηθούν αυστηρά όσοι δεν υπακούσουν στην οδηγία αυτή.

Για να εξαπατήσουν τους αγρότες διαδίδουν πως δήθεν με τα μέτρα αυτά θα προστατέψουν το σιτάρι τους από τους αντάρτες και πως αυτοί θα παρακρατήσουν μόνο το 35% για τον κόπο τους. Δεν τους πίστεψε βέβαια κανείς.

Οι Γερμανοί συνεχίζοντας την προσπάθεια αρπαγής της σοδειάς και της τρομοκράτησης των αγροτών οργανώνουν πυκνές περιπολίες ακόμη και με τανκς και έφιππες μονάδες. Στήνουν φυλάκια κυκλώνοντας κυριολεκτικά τον κάμπο. Ξέρουν πως ο κάμπος με τους πολλούς χωραφόδρομους δεν παρέχει ασφάλεια στους κατοίκους μιας και μπορούν εύκολα να τον ελέγξουν με τα μηχανοκίνητά τους, αφού το καλοκαίρι δεν έχει λάσπες και όλοι αυτοί οι δρόμοι παρέχουν βατότητα.

Οι Γερμανοί επεδίωκαν:

- Να χτυπήσουν τον αγώνα στο στομάχι, αφού ούτε στην καρδιά ούτε στην ψυχή μπόρεσαν.

- Να γονατίσουν το λαό από την πείνα.

- Να ενισχυθούν οι ίδιοι μιας και είχαν χάσει τις μεγάλες πεδιάδες της Ρωσίας και της Ουκρανίας.

- Προσωπικά οφέλη. Θα εκμεταλλεύονταν τη φτώχεια και δυστυχία του ελληνικού λαού να πλουτίσουν.

ΣΧΕΔΙΟ ΕΛΑΣ

Όλη η κινητοποίηση του κάμπου – ο συναγερμός του λαού, το σχέδιο θερισμού, αλωνισμού, απόκρυψης θα έμεναν χωρίς αποτέλεσμα αν οι ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν το υπεράσπιζαν.

 Οι ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατεβαίνουν από τα βουνά στα ριζά και άλλες ελαφρές ταχυκίνητες ρίχνονται στον κάμπο. Όλες οι δυνάμεις παίρνουν μέρος στη μάχη της σοδειάς.

 Δημιουργούνται τα ειδικά αποσπάσματα.

 Υπεύθυνο για την Καρδίτσα είναι το 1/38 Σύνταγμα.

 Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήταν αποφασισμένες να χτυπήσουν κάθε ενέργεια των Γερμανών που αποβλέπει στο άρπαγμα της σοδειάς.

 Θα επέβλεπαν το θερισμό. Έδωσαν μάλιστα εντολή να θεριστούν για λογαριασμό τους τα σταροχώραφα των προδοτών.

 Θα επέβλεπαν έπειτα το αλώνισμα. Οι αλωνιστικές μηχανές έπρεπε να δουλέψουν για τους αγρότες. Σε περίπτωση που κινδύνευαν να πέσουν στα χέρια των Γερμανών να καταστρέφονταν.

Κεντρικό σύνθημα: «Ούτε σπυρί σιτάρι στους κατακτητές»

Το σχέδιο προέβλεπε:

- Ο θερισμός να γίνει με όλα τα μέσα το ταχύτερο. Το δέσιμο των δεμάτων αν δεν υπάρχει σχοινί να γίνεται με τα ίδια τα στάρια.

- Να μη συγκεντρώνονται σε θημωνιές για να αποφύγουν το κάψιμο από τους Γερμανούς.

- Ο αλωνισμός όπου υπάρχουν μηχανές να γίνεται οργανωμένα σ’ αυτές. Αν όμως δεν υπάρχουν να μην τις περιμένουν και να τον κάνουν οι ίδιοι με τα ζώα τους.

- Το σιτάρι που αλωνίζεται να κρύβεται αμέσως.

Με λάκκους στη γη: Αφού παλαμισθούν καλά με βουνιά και χώμα να καούν καλά με άχυρα και φυσικά να σκεπαστούν καλά.

Σε κιβώτια ή βαρέλια αν έχουν ή σε πλεγμένα κοφίνια από λυγαριές και αφού χωθούν βέβαια μέσα στη γη.

Όσοι έχουν συγγενείς στα βουνά μπορούν να το μεταφέρουν εκεί και να το κρύψουν σε καλύβες.

Επιτράπηκε το σταχολόγημα. Ελεύθερα σε όλο το θεσσαλικό κάμπο. Οι σταχολόγοι ακολουθούν τους θεριστάδες. Ανάλογα το τόπο. Αμέσως μετά το θερισμό – κατά πόδι – ή μετά από λίγες μέρες. Στο διάστημα αυτό οι ντόπιοι χωρικοί δε βάζουν ζώα να βοσκήσουν. Καλύτερα να πεινούσαν τα ζώα παρά οι άνθρωποι.

Ποιοι ήταν οι σταχολόγοι;

Ήταν στρατιές γυναικών – παιδιών που κατέβηκαν από τα βουνά ή βγήκαν από τις πόλεις και μάζευαν τα σπόρια από το σιτάρι που έπεφταν κατά το θερισμό. Άλλες φορές τα σπόρια αυτά τα έτρωγαν τα ζώα. Τώρα τίποτα δεν πάει χαμένο.

Υπολογίζεται πως με τον τρόπο αυτό οι σταχολόγοι μάζεψαν πάνω από δύο εκατομμύρια οκάδες σιτάρι στη Θεσσαλία. Ο αγώνας για τη ζωή και τη λευτεριά ανέπτυξε το αίσθημα αλληλεγγύης στο λαό.

Τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου.

Αρχίζει το θέρος. Την ανησυχία και το φόβο την αντικατέστησαν η πεποίθηση, η αποφασιστικότητα, η θέληση για αντίσταση.

Οι Γερμανοί από την άλλη μεταφέρουν από τη Γερμανία σακιά για το σιτάρι. Τόσο βέβαιοι ήταν ότι θα το πάρουν.

Στάρια και άνθρωποι είναι ώριμοι για τη μεγάλη μάχη. Τη μάχη της σοδειάς.

Θεσσαλικός κάμπος, Ιούνιος 1944

Τα δρεπάνια ξεσκουριάστηκαν, τα κάρα με τα άλογα ετοιμάστηκαν. Οι χωρικοί κοιτάζουν τον κάμπο. Τα στάρια. Το καραούλι θα φυλάει από εδώ και πέρα τα πάντα. Το άγρυπνο μάτι θα φυλάει το χωριό. Πουθενά δε φαίνεται σύννεφο σκόνης. Δείγμα πως οι Γερμανοί – και οι προδότες – δεν υπάρχουν. Κοιτάζουν και στα ριζά όπου βρίσκονται οι αντάρτες, έτοιμοι να θυσιαστούν για την υπεράσπιση του θερισμού που πλησιάζει και του αλωνισμού αργότερα.

Στον κάμπο έχουν ξεχυθεί πάνω από τα ψηλά βουνά χιλιάδες άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Εργάτες για το θέρος. Κάθε χρόνο κατέβαιναν μα φέτος είναι πιο οργανωμένα όλα

Το προσκλητήριο του ΕΛΑΣ έλεγε: «Κατεβείτε στον κάμπο. Βοηθείστε στο θερισμό. Μεροκάματο στάρι».

Χιλιάδες φτωχές οικογένειες με όλο το τσούρμο παιδιών για το μεροκάματο μα προπάντων για το σταχολόγημα.

Στην πλατεία του χωριού, στα σπίτια κανονίζονται οι τελευταίες λεπτομέρειες του θερισμού. (Μεγάλη υπόθεση)

7 Ιουνίου: Αρχίζει ο θερισμός.

Θερίζουν μέρα νύχτα. Τα χωράφια ξεγυμνώνονται. Οι σταχολόγοι ακολουθούν. Ανθρώπινα μυρμήγκια. Τα μαζεύουν ένα ένα. Οι σπόροι αυτοί θα είναι αύριο το ψωμί της οικογένειας.

Το σχέδιο προχωρεί. Ο θερισμός προχωρεί. Οι χωρικοί το βράδυ δίνουν λεπτομερή αναφορά στη λαϊκή επιτροπή αυτοδιοίκησης, η οποία παρακολουθεί την επιχείρηση. Η τοπική οργάνωση του ΕΑΜ παρακολουθεί χωρίς να επεμβαίνει και όπου χρειάζεται, βοηθά.

Αναφέρεται η πρόοδος του θερισμού και καθορίζεται το πρόγραμμα της άλλης μέρας.

Το καραούλι, οι σύνδεσμοι, ο υπεύθυνος, ποιοι θα παραδώσουν, ποιοι θα παραλάβουν υπηρεσία και θα αναφέρουν τα περιστατικά της ημέρας, το ταχυδρομείο…

Το χωριό άδειο, ο υπεύθυνος είναι ο μόνος που υπάρχει σ’ αυτό.

Η αυτοδιοίκηση κανονίζει τη σειρά του θερισμού, των χωραφιών τα μεροκάματα (το κατώτερο τουλάχιστον),των θεριστάδων (12 οκάδες σιτάρι και φαΐ για τους άνδρες, 8 για τις γυναίκες)

Όλοι θερίζουν. Ακόμη και οι στρατιώτες του ΕΛΑΣ.

Οι σύνδεσμοι πάνε κι έρχονται (επικοινωνούν τόσο με την Καρδίτσα όσο και με τα διπλανά χωριά). Σημειώματα, πληροφορίες, αγωνία, ερωτήματα…

Ποιες οι προθέσεις των χιτλερικών; Οι πληροφορίες λένε πως δεν τους νοιάζει ο θερισμός. Από την 1η Ιουλίου θα ενδιαφερθούν. Τότε σχεδιάζουν να κάνουν εξορμήσεις για να κλέψουν τη σοδειά.

Μα και πάλι οι μέρες περνούν…Και δεν εκδηλώνεται επιθετικότητα από τους Γερμανούς. Οι ίδιες πληροφορίες έρχονται και από τη Λάρισα. Οι Γερμανοί δείχνουν να μην ενδιαφέρονται για τη σοδειά.

Η πραγματικότητα; Όσα δε φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια. Δεν μπορούν,γι’ αυτό και δεν ενδιαφέρονται…

Κάθε πρωί όλο αυτό το διάστημα ακούγονται όλμοι. Κρότοι όπλων. Οι συμπλοκές αυτές είναι αποτέλεσμα της επιθετικότητας του ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών.

 Τους περιόρισε μέσα στις πόλεις κυρίως όπου είχαν στρατοπεδεύσει. Στριμώχθηκαν εκεί και όσες προσπάθειες κι αν έκαναν να βγουν από εκεί ήταν μάταιες.

Ο ΕΛΑΣ είχε πιάσει επίκαιρες θέσεις και τους εμποδίζει. Οι Γερμανοί περιορίζονται σε επιδρομές.

Η πρώτη φάση της μάχης της σοδειάς, ο θερισμός, ήταν ένας θρίαμβος!

 Ο ΧΩΡΙΑΤΗΣ ΚΑΜΑΡΩΝΕΙ ΤΟΝ ΚΟΠΟ ΤΟΥ

Μετά το θερισμό ακολουθεί το αλώνισμα. Τα δεμάτια του σιταριού δεν έγιναν θημωνιές για τον κίνδυνο του εμπρησμού από τους Γερμανούς. Άρα φορτώνεται γρήγορα σε κάρα και μεταφέρονται για αλώνισμα εκεί που βρίσκονταν οι αλωνιστικές μηχανές. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει συνεννόηση ανάμεσα στα διπλανά χωριά για το συντονισμό θερισμού – αλωνισμού.

Συνεχής αλυσίδα από κάρα μεταφέρουν τα δέματα στην αλωνιστική μηχανή.

Ο καρπός ρέει στα τσουβάλια. όλοι περιμένουν τη σειρά τους.

Έτσι τελειώνει η δεύτερη φάση της μάχης της σοδειάς, το αλώνισμα.

(Ως το διάστημα αυτό οι Γερμανοί σκότωσαν 2.530 αντάρτες και χωρικούς στη θεσσαλική ύπαιθρο.)

Η ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟ ΚΡΥΨΙΜΟ

Όλοι πείστηκαν για τη σπουδαιότητα του κρυψίματος του σταριού από τους Γερμανούς. Άλλοι έσκαψαν και τα παράχωσαν, ενώ άλλοι μετέφεραν το στάρι σε ομαδικές αποθήκες σε πυκνά δάση. Όσοι είχαν συγγενείς σε ορεινά χωριά τα μεταφέρουν εκεί.

Υ.Γ. 140-150 εκατομμύρια οκάδες σιτάρι υπολογίζεται πως παρήγαγε ο θεσσαλικός κάμπος το 1944.

Η μάχη στο Κοσκινά

Το πρωί της 4ης Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί με τους συνεργάτες τους, εξόρμησαν από την Καρδίτσα προς τον Παλαμά. Είναι πάνω από 150 άντρες με βαρύ οπλισμό. Κατευθύνονται προς Κοσκινά όπου βρισκόταν δύο αλωνιστικά συγκροτήματα. Αυτά πάνε να πάρουν οι Γερμανοί.

 Η πρώτη σύγκρουση άρχισε στις 8 το πρωί. Συνεργάτες των Γερμανών επιχειρούν να αρπάξουν την αλωνιστική μηχανή. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ τους αφανίζουν. Οι Γερμανοί τρέχουν να τους βοηθήσουν. Οι δυνάμεις όμως των ανταρτών στριμώχνουν τους Γερμανούς οι οποίοι ζητούν βοήθεια από Καρδίτσα και Τρίκαλα. Έχουν βαριές απώλειες.

Απόγευμα στις 5.

Οι απώλειες των ανταρτών ανέρχονται σε 15 νεκρούς. Οι Γερμανοί έχουν πάνω από 60 νεκρούς και τραυματίες. Η μάχη στο Κοσκινά αποτέλεσε ένα καλό μάθημα για τους Γερμανούς. Πραγματικά ούτε ένα σπυρί σιτάρι δεν μπόρεσαν να πάρουν οι κατακτητές. Με εκδήλωση σεβασμού αναφέρουμε τα ονόματα των ηρωικών ανταρτών:

Δεληγιάννης Δημήτριος, Δεμερλιώτης Κων/νος, Καραπατόλης Ευάγγελος, Κλειδωνάς Χρήστος, Κουλουκτσής Μόδεστος, Κυρίτσης Θωμάς, Φραντζής Κώστας, Νούλης Ιωάννης, Οικονόμου Νικόλαος, Πολύζος Γεώργιος, Σουλιώτης Ευάγγελος, Τζιουβάρας Κων/νος, Νταφόπουλος Στέφανος, Στάθας Γεώργιος, Παγούρας Νίκος, Γκρίτζιος Σωτήρης.

Η Θεσσαλία κλήθηκε να δώσει τη Μάχη της Σοδειάς κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

Η μάχη της σοδειάς αποτελεί άθλο. Ξεχωρίζει από κάθε άλλη. Δε δόθηκε σε κάποιο καθορισμένο τόπο ούτε μόνο από ενόπλους. Ούτε βάσταξε δυο, τρεις, τέσσερις μέρες. Διεξάγεται από λαό και στρατό σε ένα πεδίο απέραντο. Σε όλο το θεσσαλικό κάμπο. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, με όπλα ή χωρίς αυτά, για μήνες, αψηφώντας τελικά κάθε κίνδυνο, προσπάθησαν και τελικά έσωσαν το σιτάρι. Έσωσαν τη σοδειά τους.